Yöre oldukça eski bir yerleşim alanıdır. Özellikle Çatak ve Korucuk Köyü çevresinde M.Ö 2000'li yıllara ait tören baltası, çeşitli kaseler, testiler, damga, kargı ve heykelciklerln bulunması ile Çeltikdere Vadisi'ndeki yerleşim kalıntıları yörenin tarihine ışık tutacak niteliktedir. Bunun yanında Solaklar, Muslar, Seylik ve Kabak'ta bulunan kayaevleri ve mağaralar da Seben'de uzun zamandan beri yerleşim olduğunun somut kanıtları olarak günümüze kadar ulaşmıştır.

Buluntulara göre Seben bölgesinde öncelikle Hititler yaşarken, M.Ö 1OOO'li yıllara doğru bölgedeki yönetim değişikliklerine paralel olarak yörenin sırasıyla, Frig, Lidya ve kısa bir süre Pers egemenliği altında kaldığı görülmektedir. M.Ö 334 yılından sonra Bolu ile birlikte Bitinya sınırları içine dahil olan Seben bölgesi, M.Ö 74 yılında Bitinya Toprakları'nın Romalılara geçmesi nedeniyle önce Roma, ardından da 395 yılında Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılması nedeniyle Doğu Roma, yani Bizans egemenliğine girmiştir. Uzun yıllar Bizans egemenliğinde kalan bölge, bir dönem İranlılar (Pers) ile Bizans arasındaki savaşlarda iki tarafın ordularının arasında kalmaktan kurtulamazken, zaman zaman Abbasi ordularının da bu yörede görüldüğü tarihi kayıtlarda belirtilmektedir.

Seben'in Kadim Köyleri
Şimdiki Seben Bölgesinde 1530'Iu yıllarda bulunan köyler, Bolu-Viranşehir., Mudurnu ve Kıbrıscık'a bağlıydı. Örneğin, Güneyce Köyü, Karaagaç Köyü, Yağma Köyü, Haccağız Köyü (Hacı- cugaz Mezrası) Mudurnu'ya, Degirmenkaya (Mandır), Kuzgölcük, Yuva, Çeltikdere (Çeltükderesi), Kesenözü (Pavlı) köyleri Kıbrıscık'a (Kıbrus) bağlıydı. Kabak ve Kızık ise Viranşehir-Bolu'ya bağlı durumdaydı. 1530'da yani yaklaşık 5 asır önce, bugün hala varlığını sürdüren, Güneyce, Karaagaç, Haccagız, Yağma (Yagmadivan), Çeltikdere, Değirmen kaya (Mandır), Kabak, Kızık, Kozyaka, Kuzgölcük, Alpagut, Yuva ve Kesenözü (Pavlı) köyleri bulunuyordu.

Aradan birçok medeniyetler gelip geçti ve Osmanlı hanedanlığına ev sahipliği yaptı.

1915te Çarşamba'da belediye teşkilatı vardı ve Belediye Başkanı Bekiriakılar (Nimetli) köyünden Hacı Mehmet Efendi'ydi. İlk kez fırın ve kahve ise 1923 yılında kuruldu. 1924’te bölgede Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı dört ilkokul açıldı. Bunlar Keskinli, Kızık, Tepe ve Kozyaka Mektepleriydi. Ancak Keskinli (şimdiki Merkez İlkokulu) yatılı bölge okulu olarak öğretim yapıyordu. Okula ilk kayıt 1924 yılında Mehmet Bey için yapılmıştı

İlçe Olan Seben'de Nüfus Artıyor!

Seben 1946 yılında kuzeyinde yer alan Seben Dağlarına atfen bu adı alarak ilçe oldu. Bu ta- rihten sonra Seben'de nüfus artmaya başladı. 1970’te nüfusu 1935 yılına göre yüzde 724'lük artışla 2 bin 390'a ulaştı. Nüfus artışını etkileyen nedenlerin basında elma tarımının gelişmesi ve ulaşımın bir dereceye kadar yeterli hale gelmesi önemli etken olmuştur.

Çeltikdere Bizans Kilisesi

Çeltikdere köyü yakınında bulunan orta Bizans döne-minin (842-1204) klasik dini mimarisine uygun olarak haç biçiminde kesme taş ve tuğladan yapılmış Bizans Kilisesi, bir yamaçta inşa edilmiştir.

Kilisenin batısında narteksi, doğusunda da dışa taşkın üç bölümlü apsisi bulunmaktadır. Ancak ortadaki kubbeyi taşıyan dört sütundan hiçbirisi günümüze gelememiştir. l950'li yıllara kadar cami olarak kullanıldığı belirtilen kilise daha sonra kaderine terkedilmiş, çatısı da söküldüğünden tahrip olmaya başlamıştır.

Muntazam kesme taş ve tuğladan inşa edilmiş gösterişli ve temiz bir işçilik gösteren yapının boyu 13 metre, genişliği ise 9 metredir.

Hoçaş Nekropol Alanı

Hoçaş Köyü'nün kuzey batısında, Seben'e gidilirken yolun sağ tarafında ve yola yaklaşık 150 metre uzaklıkta bulunmaktadır.

Karataş Deve Gölü mevkisi olarak bilinmektedir. Kayalık bölgede zemin oyularak mezarlar oluşturulmuştur. Burada altı adet mezar bulunmakta, büyük olasılıkla Roma Dönemi'ne ait oldukları düşünülmektedir.

İlk mezar yaklaşık 70 cm genişliğinde 2 metre uzunluğunda ve 1,2 metre derinlikte kaya zemine oyularak yapılmıştır. Mezarın üst kapağının bulunduğu bölüm görülse de üst kapağı tahrip edilmiştir. Mezarın konumu kuzeybatı-güneydoğu doğrultusundadır.

2’nci mezar 1,20 metre genişlik ve 2 metre uzunlukta yine kaya zemine oyulmuştur.

Yuva Köyü Arkeolojik Yerleşimi

Yuva Köyü'nün yaklaşık 250 metre güneyinden başlamaktadır. Köy yerleşim alanının güneyinden başlayarak bittiği yere kadar üç mevkiyi kapsamaktadır. Bunlardan ilki Yuva Köyü'nün hemen güneyinde yer alan Dibecik Mevkisidir. Bu alandaki ikinci mevki Hasan Sekisi mevkisi olarak adlandırılmaktadır. Bu mevkide büyük boyutlu işlenmiş kaya bloklarından yapılmış iki mezar ve zeminde yer yer görülen kanal izleri bulunmaktadır.

Yuva Köyü Arkeolojik Yerleşimi içindeki 3'üncü alan ise Çakıliçi Mevkisi'ndedir. Çakıliçi Mevkisi, Hasan Sekisi Mevkisi'nin güneyinde bulunmakta ve burada yapılara ait kalıntılar yer almaktadır. Oldukça büyük dikdörtgen planlı bir yapının kalıntıları kısmen görülebilmektedir. Arkeolojik yerleşim “Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 2009 yılında 1.derece arkeolojik sit alanı olarak tescil edilmiştir.

Kozyaka Köyü Anıt Ev

Kozyaka Köyü'nde Kurtuluş Savaşı'nda Garp Cephesi Komutanı olan ardından da 2. Cumhurbaşkanlığı görevini yapan İsmet İnönü'nün Büyük Millet Meclisi'nin Ankara da toplanmasının kesinleşmesi ile birlikte İstanbul'dan kaçışı sırasında 29 Mart 1920 tarihinde konakladığı evdir.

Daha sonra Bolu Milletvekili olarak görev yapacak Abdi Özkök'ün babası Ahmet Ağa'ya ait ev, Kozyaka Köyü Çavuşlar Mahallesi'nde Kızık köyü-Seben yolunun solunda yer almaktadır.

Konak giriş katı+2 kat+çatı katı şeklinde toplam 4 katlıdır. Konak tarihi önemi ve mimari özellikleri nedeniyle Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 2009 yılında 2. Derecede Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlığı olarak tescil edilmiştir.

Solaklar Kaya Evleri

Solaklar Köyü sınırları içinde bulunan kayaevleri, ilçe merkezine 4 km uzaklıktadır. Seben-Bolu yolu üzerinden yaklaşık 2 kilometre içeride bulunan kayaevleri Solaklar Köyü'nün kuzeydoğusunda köye yaklaşık 750 metre uzaklıktadır. Kuzderesinin açtığı vadinin kuzeyindeki kayalık yamaçta yer almaktadır.Bu evler 4-5 katlı kayaevleri şeklinde ve her kat birbirine baca merdivenlerle bağlıdır. Kaya evlerinin yanında Belediye tarafından işletilen bir kır lokantası bulunmaktadır. Kayaevlerinin şu an üç katı ziyarete açıktır. Kaya yerleşimi girişinin sonunda zemin kat olarak değerlendirilebilecek oyularak açılmış oldukça büyük bir mekân bulunmaktadır. Bu mekânın hayvanların barınması için kullanılmış olduğu düşünülmektedir.
Ulaşım, bu yerleşimi oluşturanların açtığı yoldan değil, demir bir merdivenden sağlanmaktadır. İlk katta üç oda bulunmaktadır. Bu kattaki ikinci odanın her iki duvarında birer haç ve haçın üstünde Latince bir yazıt yer almaktadır. Ayrıca odaların duvarlarında küçük nişler bulunmaktadır. Bu katta odalar bir koridor üzerinde olup koridorun sağ tarafı vadiye bakan ve üzerinde pencere açıklıklarının bulunduğu kaya duvardır. İkinci kata düşey bir bacadan çıkılmaktadır.

Muslar Kaya Evleri

Kaşbıyıklar Köyü'nde bulunan bulunan kayaevleri, ilçeye 7 km mesafededir. Muslar Kayaevleri Kaşbıyıklar'a bağlı Muslar Mahallesi'nin kuzey doğusunda Ulukayalar olarak adlandırılan kayalık alanda yer almaktadır. Burası büyük olasılıkla erken Hristiyanlık dönemine ait kaya yerleşimidir. Yerleşimin beş katlı olduğu ifade edilmektedir. Kaya yerleşiminin batısında zirvede ve düzlükte iki adet sarnıç olması muhtemel su kuyusu bulunmaktadır.

Bu yerleşimin bulunduğu vadinin doğu yamacındaki kayalıklarda da bir kısmının doğal bir kısmının ise insan eliyle açıldığı anlaşılan girişler bulunmaktadır. Vadinin dogu ve batı tarafında yer alan kayalıkların üst kısımlarında Nevşehir ve çevresinde görülen peribacalarının bir kısmının oluştuğu, bir kısmının ise oluşumlarını sürdürdüğü gözlenmektedir. Kaya evleri Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 2009 yılında 1. Derece Arkeolojik ve Doğal Sit Alanı olarak tescil edilmiştir.